Sprzedajesz, zbywasz lub chcesz wynająć lokal czy dom, nowe przepisy ustawy o charakterystyce energetycznej budynków od 28 kwietnia nałożyły obowiązek przekazania świadectwa charakterystyki energetycznej lokalu lub budynku przy zawarciu umowy. Obowiązek ciąży na zbywającym lub wynajmującym. Nie ma od niego ucieczki, a niewykonanie to odpowiedzialność zagrożona grzywną do 5.000 zł.
I tu pojawia się nie lada problemem z uzyskaniem świadectwa, gdyż centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków szwankuje. Problemy techniczne uniemożliwiają nadanie numeru dla dokumentu świadectwa, co z kolei opóźnia chwilę jego przekazania zamawiającemu. Sytuacja jest o tyle problematyczna, że racjonalny ustawodawca nie przewidział rozwiązań, które pozwalałyby rozstrzygnąć, co w przypadku niemożności zarejestrowania świadectwa przez audytora.
Zatem, czy problemy techniczne powodują, że nie mogę sprzedać lub wynająć domu czy mieszkania, lub czy w przypadku zawarcia takiej umowy grozi mi odpowiedzialność w postaci grzywny? Naszym zdaniem nie, ale temat jest dość złożony i zależy od Twoich działań.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, iż nieprzekazanie świadectwa nie warunkuje zawarcia umowy sprzedaży czy najmu. Umowy takie można zawrzeć bez przekazania świadectwa, ale rodzi się w tedy kwestia odpowiedzialności zbywającego czy wynajmującego w postaci grzywny za niewykonanie obowiązku przekazania świadectwa. Jednocześnie problemy techniczne rejestru i trudności w uzyskaniu świadectwa, nie zwalniają zbywającego czy wynajmującego z obowiązku uzyskania i przekazania drugiej stronie umowy świadectwa charakterystyki energetycznej przy zawieraniu danej umowy. Ale… naszym zdaniem są podstawą do wyłącznie odpowiedzialności w postaci grzywny za nieprzekazanie świadectwa przy umowie.
Odpowiedzialność ta jest oparta na zasadzie winy, a zgodnie z art. 1 § 2 Kodeksu wykroczeń, nie popełnia wykroczenia sprawca czynu zabronionego, jeśli nie można mu przypisać winy w trakcie czynu. Szczególnie jeżeli taka transakcja z uwagi na okoliczności jest niezbędna lub druga strona świadoma okoliczności, mimo wszystko żąda od nas zawarciu umowy sprzedaży czy najmu lokalu lub budynku. W omawianej sytuacji winy za brak świadectwa nie ponosi sprzedawca, zarządca nieruchomości czy wynajmujący, gdyż to nie on odpowiada za prawidłowo, a w zasadzie nieprawidłowo funkcjonujący rejestr. Niemniej, nie można wykluczyć, że postępowania takie będą wszczynane, gdyż badanie czy doszło do wypełnienia znamion czynu przeprowadzają organy ścigania i Sąd.
Warto dodać, że aby wykazać, brak winy w nieprzekazaniu kupującemu czy najemcy świadectwa charakterystyki energetycznej, należy „uzbroić się” w dowody. Mogą to być np. screeny/nagrania obrazujące proces uzyskiwania numeru dla świadectwa w systemie, korespondencja z audytorem czy notarialny protokół z otwarcia strony internetowej. Ponadto warto, aby w umowach został zawarty zapis, iż przekazanie świadectwa nie było możliwe z uwagi na problemy techniczne rejestru, co druga strona potwierdzi i zaakceptuje, a dodatkowo oświadczy, iż mimo tego żądała zawarcia umowy. Aby wykazać należytą staranności należy w umowach także zawrzeć zapis, że świadectwo to zostanie przekazanie niezwłocznie po jego uzyskaniu z systemu i oczywiście przekazać je drugiej stronie umowy niezwłocznie po jego otrzymaniu!
Za powstałą sytuację, w żaden sposób odpowiedzialności nie może ponosić pośrednik czy audytor – tj. osoba, która pośredniczy w procesie uzyskania świadectwa charakterystyki energetycznej. Nie jest on po pierwsze podmiotem, na który można nałożyć grzywnę za nieprzekazanie dokumentu świadectwa, adresatem normy jest sprzedawca, najemca albo zarządca. Trudno mówić także o odpowiedzialności cywilnej takiej osoby, gdyż nie ona nadaje numery świadectwom. Odpowiedzialność cywilna powstałaby, jeśli doszłoby do powstania szkody wskutek zdarzenia, przy czym musi istnieć adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą (art. 415 k.c.). Nie jest to jednak możliwe, gdyż audytor/pośrednik nie ma mocy sprawczej umożliwiającej pozyskanie numeru dla świadectwa inaczej, jak poprzez wpis do rejestru. Prościej – nie można winić audytora za to, że centralny rejestr nie działa. Nie jest on bowiem za niego odpowiedzialny. W takim przypadku, jeżeli zleciliśmy sporządzenie świadectwa, a jego dostarczenie jest opóźnione z winy rejestru, nie można mówić o nienależytym wykonaniu umowy przez audytora czy pośrednika.
„Stosownie do art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przesłankami odpowiedzialności są zatem: zdarzenie (czyn niedozwolony), z którym ustawa wiąże obowiązek naprawienia szkody, powstanie szkody oraz związek między zdarzeniem a szkodą, rozumiany jako adekwatny związek przyczynowy. Zgodnie bowiem z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Owym zachowaniem, które może stanowić o przypisaniu podmiotowi odpowiedzialności deliktowej na podstawie powołanych przepisów, może być tak działanie, jak i zaniechanie.” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 czerwca 2018 roku, I ACa 1272/17)
Autorzy artykułu
r. pr. Alicja Stachurska
r. pr. Wiktor Kotiuk
Kancelaria Grzechowiak Kotiuk Radcowie Prawni